Toegegeven, de winst van Groen Links/ PvdA is mooi, maar Wilders lijkt het goede ervan verre te overschaduwen. We zijn nu als land immers in serieuze opzichten niet beter dan de VS met Trump, Brazilië met Bolsonaro, Hongarije met Orban et cetera. Let echter op: die man is slechts een symptoom, en niet per se de hoofdfiguur om de politieke energie op te richten. De echte vraag is hoe links veel van die gewone mensen die op hem stemmen weer terug kan brengen bij de sociaaldemocratie.
Wat is dus de waarde van de zetelwinst van GL/PvdA? Hoe kunnen ze veel kiezers van Wilders weer terug winnen? Hoe goed was de campagne? Goed genoeg om al die kiezers ook te bereiken? Hierover wat eerste, korte opmerkingen. Een uitgebreider artikel volgt binnenkort.
De kater van Wilders’ monsterzege.
Dat er een emotionele, morele reactie op komt is goed. Timmermans’ opmerkingen in zijn verkiezingsspeech woensdagavond waren terecht bevlogen.
We moeten echter goed in de gaten houden dat de onderliggende trend al aan de gang is sinds de jaren ’90. Pim Fortuyn was de eerste electorale Verlosser voor de boze proteststemmers, en erna kwamen Wilders, Baudet, BBB, en nu opnieuw Wilders met op enige afstand Omtzicht en zijn NSC. Tel het CDA, BBB en Omtzigt bij elkaar op, dan heb je ongeveer het oude CDA weer. Niets wezenlijk nieuws dus, afgezien van de versplintering.
Daarnaast is er in ons land wèl een algehele trend naar rechts. Die tekent tekent zich al af sinds 2012, met een aanhoudende groei van radicaal rechts. De afwijking zit hem in de enorme winst van Wilders, zijn idiote politiek in alle relevante opzichten en zijn vreemdelingenhaat.
Herstel?
Laten we het vooral politiek bekijken. Links heeft de onderliggende en achtergestelde bevolkingsgroepen decennia lang feitelijk eraan gegeven. Dat begon al in de latere jaren ’60 toen de PvdA van een arbeiderspartij een partij van intellectuelen werd. Hoewel …. de SDAP werd al vóór 1900 beschimpt als de Studenten, Dominees en AdvocatenPartij. Maar er was lange tijd een hechte relatie met het NVV, de koepel van vakbonden die de historische voorloper was van de FNV. Er was decennia lang een serieus cohort mensen met een afkomst uit de arbeiderswereld in de partij en in bestuurlijke geledingen.
Maar goed, die latere jaren ‘60 dus: Onderwijzers, leraren en sociale wetenschappers van links lijkende snit gingen politieke modes van bezuinigingen, marktwerking en afbraak van publieke voorzieningen omarmen onder het mom van modernisering van de sociaaldemocratie. Collectieve en sociale problemen werden omgepraat tot individuele. De gewone mensen in achterstandswijken en zo moesten maar zien dat ze mee konden op de denderende trein van de mythologische meritocratie. Ze zaten verder in de shit van verzakende woningcorporaties en verval van publieke instanties. Buitenlandse arbeiders die zich hier blijvend vestigden in plaats van naar hun land van herkomst terug te keren namen woonruimte in. Vaak gebeurde dat in volkswijken en niet zelden ervoeren Nederlanders dat als bedreigend.
Linkse lippendienst was er uiteraard nog wel. Wouter Bos en Diederik Samsom wisten nog goede resultaten te behalen. De blunder van de PvdA door de deelname in het kabinet Rutte-II riep echter die dreun van 2017 op. Het zetelverlies van 29 was daar en herstel bleef in 2021 uit. Onthoud één ding heel goed: vertrouwen komt te voet en gaat te paard. Vooral in de politiek.
De winst van GL-PvdA is tegen die achtergrond serieus en verdient trots. We mogen echt spreken van een beginnend herstel van die klap van 2017. Beginnend: PvdA, en Groen Links erbij, zijn immers nog lang niet waar ze wezen moeten. Want dat komt neer op een volledig herstel, dus weer thuis bij dat electoraat waar we de laatste 40-50 jaar zo van zijn afgedwaald.
Campagne
‘Laaghangend fruit’ gold als de strategische prioriteit, dus eerst diegenen benaderen die bijna al GL-PvdA stemmen, en die trekken vanzelf anderen mee die dicht bij hen staan. Dit principe is best praktisch. Als we bijvoorbeeld naar Utrecht-stad kijken: het heeft daar gewerkt, want Groen Links/ PvdA zijn zowat verdubbeld qua stempercentage. Daar is onwijs hard aan getrokken en dat verdient heel veel respect.
Mijn kanttekening: op zich en voor nu heel begrijpelijk die benadering, maar je beperkt wel je potentieel aan kiezers. Je zult uiteindelijk ook de verloren kiezers van ooit terug moeten gaan winnen. Hoe doe je dat op deze manier? Ik vrees dat je daar dan niet aan toe komt.
Iemand zei laatst dat dat niet meer van deze tijd zou zijn, streven naar die vele zetels. Dit bestrijd ik. Zo lang er op zoveel beleidsterreinen van alles diepgaand mis is en mensen daar zo veel last van hebben, zijn dat allemaal je potentiële kiezers. Daar kun je gemakkelijk 40 – 50 zetels mee behalen, of meer. Dat zou leidend moeten zijn in strategie, tactiek en in alle propaganda. Al het andere is berusten in de huidige eigen kleinheid en het comfort van juist diegenen die het nìet nodig hebben.
Ëén-tweetjes
Hierbij denk ik niet zozeer aan nog meer, uitgebreider en nog intensiever campagne voeren. We zitten, vermoed ik, vrij dicht aan tegen wat er menselijkerwijs gesproken mogelijk is. We moeten onszelf niet over de kop gaan lopen.
Om het in termen van zaaien en oogsten te zeggen: we moeten meer, eerder en tussentijds zaaien, dan kunnen we tijdens campagnes meer oogsten. We zouden af moeten van telkens weer bij elke verkiezing ons uit de naad te moeten rennen voor extra stemmen. Werk eerder aan die aanhang, juist in die tussenliggende periodes. Dat doe je door een veel hechtere relatie aan te gaan met vakbonden en het verdere actiewezen. Denk aan woonprotest, milieubeweging, zorg, vluchtelingenclubs, sportclubs, energiecollectieven, etc. Dan weten in de bredere samenleving stukje bij beetje steeds meer mensen waar je echt voor staat. Je bewijst dat immers telkens als er acties gaande zijn en als die steeds steun krijgen vanuit de partij.
Als dit wederzijds gebeurt, en we over en weer slimme een-tweetjes weten te creëren, kunnen we de synergie op links krijgen waar we zo op hopen. De aanhang die zo ontstaat wordt op een gegeven moment ‘verkiezingsbestendig’. Zoals Johan Cruijff zei: het gaat er niet om dat je de snelste bent, maar dat je net wat eerder vertrekt. Ik vertaal dat naar steeds net wat eerder op het politieke actiepad zijn als beweging, en daar relaties mee opbouwen. Dat ligt dichter bij ons dan we wellicht gewend zijn te denken.
Het zal niet direct al zijn vruchten afwerpen. Zoals alle linkse politiek is dit werk van de moeizame weg, van de lange adem. Het bestendigen van die 25 Kamerzetels is één ding. Er nog eens 30 bij sprokkelen zal jaren kosten. Maar zet het eens af tegen de willekeur van de politieke kermis van de laatste decennia, tegen het politieke en intellectuele pupillenvoetbal waar je telkens in wordt gezogen. Ik zou het graag eens over die andere boeg gooien. Dat is geen gok, maar iets waarvan je de zin op je vingers kunt natellen. Nee heb je, ja kun je krijgen. Proberen dus.